Grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer

Ergens heb ik behoefte om te schrijven, ergens voel ik me heel stom dat ik dit wil. Waarom zou ik iets delen over mijn leven? Ergens heb ik behoefte om te praten, maar als ik bij een therapeut ben dan gaat mijn kaak stevig dicht. Ik word boos op mezelf. Ik wil praten, maar krijg zo’n onrust dat ik aan tien dingen tegelijk moet denken. Dat kan werkelijk zijn: ” Heb ik dat boek thuis ook? ”tot “Wat zal ik vanavond gaan koken?” ... alles om niet te hoeven denken waar ik ook alweer voor kwam. Praten over het misbruik. Het is moeilijk om stil te staan bij mijn gevoel. Zeker als je een leven lang al geleerd hebt om daar niet over te praten. Eigenlijk heeft mijn hoofd zich sterk gemaakt om met die herinneringen te kunnen leven. En nu ik therapie heb, krijg ik gewoon mijn mond niet open. Gelukkig heeft mijn therapeut geduld en heb ik eerst een poosje creatieve therapie gedaan. Tekenen hielp om gevoelens te uiten. Een groot deel van mijn leven heb ik gedacht dat iedere vrouw met oudere broers “gewoon pech” had. Het zat ook zo in mijn systeem, dat ik er pas na mijn twintigste over ging praten. Ik was overspannen van mijn werk thuis. En er moest een oorzaak voor zijn. En toen het ging over de stressvolle verhouding met mijn directeur op het werk, schreef ik ineens aan een therapeut ; ”Mijn broers hebben hun macht misbruikt.” Ik heb moeite met gezag, niet dat ik het niet accepteer, ik kruip voor mensen die mij een opdracht geven. Als ik over mentale gevolgen nadenk, dan is dat denk ik vooral het mezelf wegcijferen, en alles op alles zetten om er voor een ander te kunnen zijn. Natuurlijk denkt iedereen die dit leest, wát een cliché. Helaas is dat het meest verregaande gevolg van mijn trauma. Misschien heb ik een vriendelijk karakter. Maar dit patroon is sterker aanwezig dan “gewoon” vriendelijk. Alles zó aanpakken dat je met niemand ruzie krijgt, en het mensen zodanig naar de zin maakt dat je zelf opeens merkt dat je heel erg moe bent geworden van het contact. Het is moeilijk om nee te zeggen, want nee is een grens, en als je nee zegt op een vraag dan stel ik mensen teleur, en mezelf het meest. Op het moment dat ik dit schrijf heb ik een probleem met een oppas-taak. Ik pas op een paar kinderen, omdat ik overvallen ben met de vraag. En inmiddels doe ik het al jaren. Ik maak er een feestje van. Diep in mijn hart zou ik er vandaag nog mee willen stoppen. Het kost me bergen energie. Maar onlangs was ik in de therapie bezig met mijn herinneringen van mezelf als vijfjarig kind, ik misbruikt werd door een buurman. Ik dacht dat het mijn eigen schuld was, en ik hield dat vol. Wie gaat er nu terug naar iemand die je kwaad doet? De buurman verlangde van mij dat ik de volgende dag uit school weer langs zou komen. Ik had naar mijn moeder moeten gaan. Maar dat deed ik niet. En nu heb ik een heel bijdehand meisje over de vloer, en ik word er zo emotioneel van. Ze kan op zeer jonge leeftijd al precies zeggen wat ze wel en wat ze niet wil. (Misschien wel iets teveel…) Ik realiseer me dat ik geworden ben wie ik ben, door vooral heel erg tegemoet te komen aan wensen van anderen. Mogelijk komt dit verhaal als heel simpel bij je over, maar het kost heel veel pijn om stil te staan bij wat ik écht wil, want dat is vaak zó anders dan wat ik daadwerkelijk doe… Ik ben in elk geval nu een heel eind met de bewustwording. Dat geeft ruimte om te veranderen.

‘Hij zei dat hij de liefde van God zo zuiver tussen ons voelde, dat we die ook lichamelijk konden beleven.’ ‘Ik ben opgegroeid in een gemeenschap met duidelijke regels en codes , waar ik niet van af mocht wijken. Ik leerde niet zelfstandig en kritisch te denken. Over seksualiteit werd niet gepraat. Ik ben opgevoed met groot ontzag voor leiderschap en gezag. Leiders zijn door God aangesteld en ik hoor me aan hun gezag te onderwerpen. Ik had mijn voorganger daarom hoog staan. In wat begon als pastoraal contact, ging gaandeweg en heel subtiel iets anders meespelen. 'Een te grote vertrouwelijkheid, misbruik van macht en bijbelteksten.’ ‘Liefde heeft zoveel vormen en tussen ons is de liefde van Christus', zei hij. Daarom is het goed. Anderen zouden dat niet begrijpen, want voor onreine mensen is alles onrein. Hij zei dat hij de liefde van God zo zuiver tussen ons voelde, dat we die ook lichamelijk konden beleven. Ik zou daardoor de diepste diepten van de liefde van God ervaren. Ik moest het werk van God niet tegenhouden, zei hij. Dit was geen zonde. Het zou mijn geestelijke groei juist ten goede komen. Ik wilde niet dat hij aan me zat. Ik wilde ook niet tegen Gods wil ingaan. Maar ik wist niet meer wat ik moest doen. Ik was zo in de war, ik wilde het niet, echt niet. Hij zei dat wat wij deden betekenis had. Dat het een afspiegeling was van de relatie tussen Christus en de gemeente. Jarenlang is dit zo doorgegaan’. Binnen een gesloten, naar binnen gerichte kerkgemeenschap genieten de religieuze leiders vaak een groot aanzien. Omdat de geestelijk leiders op een enorm voetstuk staan en gezien worden als door God aangesteld gezag, zie je vaak dat ze ook in hun eigen onaantastbaarheid zijn gaan geloven. Ze worden op handen gedragen door de gemeenschap en nergens in gecorrigeerd. Als zij seksueel misbruik plegen gieten zij hier dikwijls een “religieus sausje” over heen: de spirituele en de seksuele ervaring worden aan elkaar verbonden, waardoor er geen sprake meer van misbruik lijkt te zijn. Als je samen iets seksueels beleeft, dan kan de pleger dit presenteren als iets heel bijzonders. Je staat als het ware in contact met God. Slachtoffers raken hierdoor extra in de war. Maar door de vaak onaantastbare positie van de religieuze pleger, worden zij niet geloofd als zij – vaak na heel lange tijd - over het misbruik gaan praten. ‘Het duurde jaren voordat ik het zwijgen durfde te doorbreken. Ik was aanvankelijk zo onder zijn invloed dat het onmogelijk voor mij voelde om naar voren te komen met mijn verhaal. Ik was bang niet geloofd te worden. Bang om verstoten te worden. En ik schaamde me. Ik had het misplaatste gevoel dat ik gefaald had. En aan de andere kant was ik bang dat ik wel geloofd werd. Voor de onrust waar dat toe zou leiden. Het einde van de kerkelijke gemeenschap misschien. En dat zou dan mijn schuld zijn. Ik wilde dat niet op mijn geweten hebben. Pas toen een andere vrouw het zwijgen doorbrak en het bleek dat hij ook andere vrouwen had misbruikt, durfde ik ook met mijn verhaal te komen.’ Om gezichtsverlies te voorkomen wordt in een gesloten gemeenschap de vuile was niet graag buiten gehangen. ‘Alles gaat goed’ is het beeld dat men naar elkaar en naar buiten in stand wil houden. Heel vaak wil men de misstanden gewoon niet zien, slachtoffers niet geloven, hen het zwijgen opleggen en soms zelfs afstraffen, waardoor misbruik heel lang door kan blijven gaan. Gevolg is dat slachtoffers zich enorm eenzaam voelen en in de kou staan. Ze voelen zich zowel door de dader als door de kerk misbruikt. Vaak komen slachtoffers, naast een trauma vanwege seksueel misbruik, ook in een geloofscrisis terecht. Omdat de religieuze connectie een belangrijke rol speelt in het misbruik, kun je als slachtoffer ernstig in vertwijfeling raken en het idee krijgen dat God het goed vindt, dat hij ermee instemt. Dat maakt het trauma van de slachtoffers extra ernstig. ‘Ik ken veel mede slachtoffers die hun geloof verloren hebben. In mijn weg van herstel heb ik uiteindelijk mijn geloof hervonden. Intensieve hulp, lieve mensen om mij heen, die zonder oordeel en met begrip voor de lange, moeilijke worstelingen die ik, ook op geloofsgebied doormaakte, naast mij bleven staan, hebben ervoor gezorgd dat ik ben waar ik nu ben. Ik kan nu zeggen: Het is God die mij heeft vastgehouden. Ik kan op een nieuwe manier naar Hem kijken. Ik weet nu, God heeft niets te maken met het misbruik. Mijn voorganger verdraaide het beeld van God en de bijbel om mij te kunnen misbruiken.’

Seksueel misbruik en familiepatronen Seksueel misbruik binnen een familie is vaak geen losstaand incident. Herhaling, meerdere daders en slachtoffers in één of meerdere generaties komt vaker voor dan je denkt. Familiepatronen die generatie op generatie worden doorgegeven, niet met opzet en toch is er geen ontkomen aan. Het geheim houden en het taboe op incest zorgt er voor het grootste deel voor dat het kan voortduren achter gesloten deuren. Omdat het kind loyaal is aan familie zal het zelf ook niet snel het geheim verklappen. En wanneer het misbruik al vroeg in de kindertijd begint, zal het kind ook geloven dat het erbij hoort. Als baby in de buik krijgen we het trauma mee van onze moeder, die zij weer van haar moeder en grootmoeder heeft meegekregen. Vervolgens worden we geboren en krijgen we het trauma mee in onze opvoeding van zowel vader als moeder en hun voorouders. Alles wat je niet in jezelf heelt, geef je onbedoeld door aan je kind. Veel familie-trauma's hebben meerdere generaties nodig om te helen. Als we kijken naar seksueel misbruik binnen families zien we vaak patronen terugkeren. Je ziet dan dat er in iedere generatie wel een nieuw slachtoffer en/of dader terugkeert tot de cirkel doorbroken wordt. Ook de manier waarop familie rond de dader en het slachtoffer ermee omgaat lijkt een terugkerend patroon tot er iemand is die dat patroon verstoord. Dat is het begin van het doorbreken van de trauma cirkel binnen een familie. Binnen mijn familie zie ik ook terugkerende patronen als ik terugkijk op de generaties. Mijn opa en zijn broer maakten alleen al binnen de familie, over twee generaties, tien slachtoffers. Geen van de slachtoffers heeft tot nu toe de keuze gemaakt zichzelf te helen met uitzondering van mijzelf. De familie rondom koos voor stilte. Totdat mijn vader het voor mij opnam. En zo kon ik ook voor mijzelf gaan opstaan. Ik heb overleefd, ik heb gevochten middels een rechtszaak en ben in therapie diep gegaan om het trauma in mij te helen. En toch kan ik niet in mijn eentje al het trauma van de hele familie helen en zal er nog één of twee generaties nodig zijn om wat mijn vader is begonnen voort te zetten en de cirkel van ons familie trauma definitief te doorbreken voor mijn volgende generaties.

Mijn lichaam verstijft als hij mij aanraakt. Niet omdat hij mij kwaad wil doen, integendeel. In mijn hoofd weet ik dat hij liefde en intimiteit wil delen met mij. En toch…verstijft mijn lichaam, stokt mijn adem en wend ik mij geïrriteerd van hem af. ‘Laat me met rust’ komt er uit mijn mond gerold. Ik voel mij er direct schuldig over al weet ik dat ik niet anders kan. Mijn lichaam reageert voordat ik het in mijn hoofd kan beseffen. Voor ik mezelf kan geruststellen, kan zeggen tegen mezelf dat het oké is, heeft mijn lichaam zich al weggetrokken van zijn aanraking. Ik hoor de frustratie, afwijzing en teleurstelling in zijn stem als hij zegt ‘ik ben het maar hoor’. Het maakt mij boos omdat ik het gevoel heb dat hij het niet begrijpt. En hij begrijpt het ook niet, hoe kan het ook als ik het zelf niet eens begrijp? Toch is er een groot verlangen, verlangen naar geborgenheid. Verlangen om te kunnen en durven leunen tegen hem, mijn hoofd tegen hem aan te leggen in overgave. Verlangen om mij veilig te voelen in een aanraking, een omhelzing, een knuffel of een hand op mijn schouder. Ik wil wel, het verlangen is er en toch lukt het mij niet. De lichamelijke triggers zijn te sterk. Het seksueel misbruik staat in mijn lichaamsgeheugen gegrift. Mijn lichaam verstijft niet meer als hij mij aanraakt . Mijn adem stokt niet meer en mijn lichaam kan zich ontspannen. Ik kan nu zijn aanraking binnenlaten, de warmte van zijn hand voelen. Ik kan zijn liefde voor mij voelen in zijn aanraking en ik kan het hem teruggeven. Mijn lichaam reageert nu ontspannen voor ik het kan beseffen omdat er niets meer is om bang voor te zijn. Hij voelt zich weer geliefd, erkent, gezien en gehoord. En bijzonder als het is, kan ik dat nu ook voelen. De verbinding tussen ons kan eindelijk gaan groeien. Ik kan mij nu veilig voelen in zijn omhelzing , mijn lichaam schrikt niet meer van zijn handen. De lichamelijke triggers zijn verdwenen of zover naar de achtergrond verdwenen dat ze mijn dagelijks leven niet meer beïnvloeden. Mijn lichaam heeft mogen leren dat aanraking veel meer kan zijn dan alleen gevaar. Een aanraking kan liefdevol zijn, teder, helpend, steunend, sensueel, vertrouwd, troostend, sterk… Zoveel meer dan gevaar. Hij verlangde naar verbinding met mij en werd constant afgewezen door het seksueel trauma wat in mij zat. Ik verlangde naar verbinding met hem, maar werd constant tegengehouden door het seksueel trauma wat in mij zat. Hij liep op eieren om mij zo min mogelijk te triggeren en in iedere kleinste poging tot verbinding werd hij door mij afgewezen. Ik zat in mijn overleving, iedere dag in strijd tegen de lichamelijke triggers en voelde mij schuldig omdat ik hem niet kon geven wat hij verdiende en waar ik zelf diep van binnen ook naar verlangde, naar schreeuwde…verbinding. Verbinding betekent je hart openen en jezelf overgeven aan de ander wetende dat die ander jou kan vernietigen, maar je erop vertrouwt dat die ander dat niet doet. Vertrouwen had ik niet, had mijn lichaam niet en om mijn hart was een dikke muur gebouwd. Het was tijd om te helen. Tijd om het seksueel trauma in mijn lichaam te helen. En daarvoor moest ik het trauma induiken, het aankijken en het in beweging brengen. Het was doodeng, een lange weg en tegelijkertijd wist ik dat ik dit moest doen om van het overleving in het leven te komen. Mijzelf helen is het mooiste wat ik mijzelf en hem heb kunnen geven.